Làng gốm Thổ Hà ở tỉnh Bắc Giang, Việt Nam là một điểm đến quen thuộc trong lịch sử nghề gốm của đất nước với hàng trăm năm phát triển các sản phẩm chất lượng nổi tiếng. Nơi đây từng là một trung tâm thương mại sôi động, nơi thuyền bè lưu thông trên dòng sông Như Nguyệt, mang theo những sản phẩm gốm thủ công độc đáo, tạo nên bởi đất và bàn tay tài năng của các nghệ nhân trong làng. Hãy cùng khám phá vẻ đẹp và tinh hoa của làng nghề Thổ Hà thông qua bài viết dưới đây của Gốm Sứ Hoàng Gia nhé!
Giới thiệu đôi nét về làng gốm Thổ Hà
Làng gốm Thổ Hà ở tỉnh Bắc Giang đang trở thành điểm đến phổ biến và lôi cuốn đối với du khách cả trong và ngoài nước. Thổ Hà là một trong những làng nghề thuộc xã Vân Hà, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang. Đây là một ngôi làng cổ xưa với cảnh đẹp dân dã: cây đa, dòng nước, sân đình và những ngôi nhà cổ gần nhau san sát trong các con hẻm cổ kính.
Theo dòng dõi lịch sử của làng và qua các di vật khảo cổ, Thổ Hà được xem là một trong những nguồn gốc của nghề gốm sứ ở khu vực. Trước đây, Thổ Hà đã từng là một trung tâm thương mại sầm uất của ngành gốm sứ ở vùng Kinh Bắc. Sự phồn thịnh của nghề gốm đã góp phần vào việc xây dựng một quần thể kiến trúc ấn tượng, bao gồm các đình làng, chùa chiền, văn miếu và cổng làng,… qua đó tạo nên một bức tranh về sự trang nghiêm và uy nghi của làng quê.
Khác với nhiều làng nông thôn ở đồng bằng Bắc Bộ, phần lớn cư dân Thổ Hà không phải là nông dân, họ không trồng lúa mà phụ thuộc vào cuộc sống ven sông và nghề thủ công, buôn bán nhỏ. Trước năm 1960, làng này nổi tiếng với nghề làm gốm sứ, tuy nhiên từ năm 1990 trở lại đây, Thổ Hà trở nên nổi tiếng với sản xuất bánh đa nem và mỳ gạo hơn là nghề làm gốm.
Sự ra đời của làng gốm Thổ Hà
Làng gốm sứ Thổ Hà có một lịch sử lâu đời, bắt đầu từ thế kỷ 12. Xưa kia, ngôi làng này đã là một trong ba trung tâm gốm cổ lâu đời nhất tại Việt Nam, và là một trong những nơi gốm sứ được sản xuất từ xa xưa. Làng gốm Thổ Hà từng là một cảng thương nghiệp sôi động – nơi thuyền đò lưu thông trên dòng sông Như Nguyệt, mang theo những sản phẩm chất lượng đến mọi nơi.
Gốm Thổ Hà có những đặc điểm độc đáo, không thể tìm thấy ở bất kỳ sản phẩm gốm khác. Đặc điểm nổi bật của gốm Thổ Hà là không sử dụng men, mà thay vào đó là sử dụng loại đất dẻo kỳ diệu, được nung cho đến khi tự nhiên chảy ra men. Đồ gốm này có độ chắc chắn cao, không thấm nước và tạo ra âm thanh trong trẻo như chuông. Độ bền của gốm Thổ Hà cũng rất cao, cho dù bị chôn trong đất hoặc ngâm trong nước cũng không làm thay đổi hình dạng.
Vào thế kỷ 14, với những sản phẩm chất lượng nổi tiếng khắp thiên hạ, nghề gốm ở Thổ Hà đã phát triển mạnh mẽ. Sự phát triển này đã nâng cao đời sống của người dân và xây dựng nên những công trình kiến trúc uy nghi như đình làng, chùa chiền,… và một phần trong số đó vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay.
Câu chuyện về ông tổ làng nghề gốm Thổ Hà
Tiến sĩ Đào Trí Tiến được truyền thống là ông tổ của làng nghề gốm Thổ Hà. Vào cuối thời nhà Lý, ba ông gồm: Đào Trí Tiến, Hứa Vinh Cảo và Lưu Phong Tú là ba quan lại quan trọng trong triều đình. Trong những năm 1060-1127, ba ông được cử đi sứ Bắc Tống. Sau khi hoàn thành nhiệm vụ, ba ông trở về nước. Tuy nhiên, trên đường về qua Thiều Châu, Quảng Đông, họ gặp phải một trận bão lớn, buộc phải dừng lại nơi này.
Tại Thiều Châu, có một làng nghề gốm nổi tiếng. Ba ông đã có cơ hội ghé thăm và học được kỹ thuật làm gốm ở đây. Sau khi trở về nước, Hứa Vinh Cảo truyền nghề làm gốm trắng cho làng gốm Bát Tràng. Tiến sĩ Lưu Phong Tú truyền nghề làm gốm màu vàng cho làng gốm Phù Lãng (tỉnh Bắc Ninh). Và Đào Trí Tiến truyền lại kỹ thuật làm gốm màu đỏ cho cư dân Thổ Hà. Hàng năm, người dân vẫn tổ chức lễ dâng hương cho ba ông Tổ nghề gốm để tưởng nhớ công ơn của họ.
Làng gốm Thổ Hà nằm ở đâu?
Làng gốm Thổ Hà nằm cách trung tâm thành phố Hà Nội khoảng 48 km về phía Đông Bắc. Đây là một ngôi làng cổ có lịch sử làm gốm hàng trăm năm. Những sản phẩm chất lượng từ ngôi làng này đã tạo nên danh tiếng cho nơi đây. Ngoài ra, làng nghề Gốm Thổ Hà còn có một quần thể kiến trúc đặc biệt, phản ánh văn hóa của vùng đồng bằng Bắc Bộ.
Cách đi đến làng gốm Thổ Hà nhanh nhất
Để đến làng nghề Thổ Hà một cách nhanh nhất, bạn có thể tuân theo con đường sau: Bắt đầu từ Hà Nội, bạn men theo quốc lộ 1 hướng Bắc khoảng 31km đến thành phố Bắc Ninh. Sau đó, rẽ trái và đi tiếp 3km để đến phố Đặng. Tiếp theo, đi theo đê sông Cầu khoảng 1km đến bến đò Thổ Hà. Sang bến đò, bạn sẽ đến được làng gốm sứ Thổ Hà.
Giá vé, giờ mở cửa làng gốm sứ Thổ Hà
Thông tin về giá vé và giờ mở cửa của làng gốm sứ Thổ Hà có thể thay đổi theo thời gian và các yếu tố khác nhau. Tốt nhất là bạn nên liên hệ trực tiếp với các cơ quan quản lý du lịch hoặc điểm đến cụ thể để có thông tin chính xác nhất về giá vé và giờ mở cửa.
Những công trình kiến trúc cổ còn sót lại ở làng gốm Thổ Hà
Khi đến tham quan làng nghề Thổ Hà, du khách sẽ được chứng kiến nhiều di tích cổ còn lưu giữ, đây là những dấu vết quý báu của văn hóa truyền thống Việt Nam. Những công trình kiến trúc cổ kính này thường được xây dựng từ gạch nung và không sử dụng men tráng. Mặc dù thời gian đã qua bao nhiêu năm, nhưng làng Thổ Hà vẫn giữ nguyên vẹn những kiến trúc cổ kính, mang lại giá trị lịch sử và văn hóa đặc biệt.
Ngôi chùa cổ Thổ Hà
Một trong những công trình kiến trúc cổ còn lại ấn tượng nhất là ngôi chùa cổ Thổ Hà, hay còn được gọi là “Đoan Minh Tự”. Ngôi chùa này đã được công nhận là di tích lịch sử và văn hóa cấp quốc gia. Với diện tích rộng lớn, chùa Thổ Hà bao gồm cổng tam quan, gác chuông và tiền đường, được chạm khắc tinh xảo và lộng lẫy. Chùa Thổ Hà vẫn lưu giữ nhiều hiện vật cổ bằng gốm như bát hương, chĩnh, ang,…
Ngôi Đình Thổ Hà
Ngoài ra, không thể không nhắc đến ngôi Đình Thổ Hà – một công trình kiến trúc nổi tiếng và quý giá của khu vực Kinh Bắc. Đình Thổ Hà được xây dựng vào năm 1692, dưới thời vua Lê Hy Tông, và là ngôi đình cổ thứ hai ở Bắc Giang. Nó được xếp hạng là di tích Kiến trúc, Nghệ thuật cấp Quốc Gia. Trong đền thờ của Đình Thổ Hà còn chứa đựng tượng thần Lão Tử và tổ sư nghề gốm Đào Trí Tiến.
Văn chỉ Thổ Hà
Văn chỉ Thổ Hà là một điểm đặc sắc trong kiến trúc của làng, đây được coi là nơi sinh ra của nền học thức Thổ Hà. Văn chỉ này được xây dựng vào thế kỷ 17 và là nơi tôn vinh thơ Khổng Tử cùng 72 vị tiên hiền khác. Địa điểm này thu hút rất đông du khách cả trong và ngoài làng. Đặc biệt vào mùa thi cử, các sĩ tử coi đây là một điểm tâm linh quan trọng, lễ bái với lòng thành mong đạt. Vào ngày 28/2/1999, Văn chỉ Thổ Hà cũng được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa.
Các con đường cổ, những bức tường rêu phong
Những con đường cổ và những bức tường rêu phong khiến cho bước chân ta như lạc vào quá khứ. Ngôi làng cổ kính, mộc mạc với những ngõ nhỏ uốn quanh. Men theo những con đường nhỏ này, du khách sẽ bắt gặp màu đỏ của những viên gạch cổ xưa. Những bức tường vẫn còn tồn tại với những mảnh gỗ cổ kính. Hồn gốm dường như vẫn còn đọng mãi dù thời gian đã trôi qua tàn nhẫn.
Mặc dù không còn phát triển mạnh mẽ trong nghề gốm, làng cổ Thổ Hà vẫn là một điểm thu hút du khách bởi những dấu vết xưa còn lưu lại. Chính vẻ cổ kính, thuần Việt và lòng chân thành của con người nơi đây đã tạo nên nét đẹp vĩnh cửu với thời gian của làng Thổ Hà.
Kết hợp tham gia lễ hội và du lịch ở làng gốm Thổ Hà
Việc tham gia lễ hội, kết hợp du lịch ở làng gốm sứ Thổ Hà là một trải nghiệm đặc biệt và đầy sôi động mà các du khách không nên bỏ qua.
Lễ hội ở làng nghề Thổ Hà
Lễ hội ở làng gốm Thổ Hà được tổ chức từ ngày 20 đến 22 tháng Giêng âm lịch hàng năm, với đối tượng suy tôn là Thành Hoàng làng. Lễ hội là một dịp quan trọng, thu hút đông đảo người dân và du khách tham gia. Hoạt động trong lễ hội bao gồm lễ rước, tế lễ, hát chầu văn, bơi thuyền hát quan họ trên sông, đấu vật, cờ tướng, chọi gà, chèo thuyền bắt vịt, cầu lông, bóng bàn vào ban ngày và diễn tuồng vào ban đêm. Mỗi hai năm mới mở hội lớn có lễ rước, trong đó việc rước và tế lễ rất phức tạp, thường đi kèm với việc rước bò quay hoặc lợn quay đặt trên kiệu.
Năm 2010, làng nghề Thổ Hà đã tổ chức một lễ hội lớn nhân dịp khánh thành việc trùng tu ngôi đình. Năm 2012, Lễ hội Thổ Hà đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc Gia đợt 1. Làng Thổ Hà thuộc khu vực lõi của trung tâm văn hóa xứ Kinh Bắc, nơi có cảm nhận rõ nét về một làng cổ của xứ Kinh Bắc với hình ảnh quen thuộc: cây đa, bến nước sân đình… Đặc biệt, Thổ Hà còn là một làng quan họ nổi tiếng với lối ca ngọt ngào, mượt mà và da diết.
Du lịch tại làng nghề gốm sứ Thổ Hà
Thổ Hà là điểm đến quen thuộc và lôi cuốn của du khách cả trong và ngoài nước, đặc biệt là đối với những người quan tâm đến kiến trúc, mỹ thuật và nghệ thuật. Chương trình tham quan cho du khách tại làng gốm Thổ Hà có thể bao gồm những hoạt động như: ngắm cảnh từ bến thuyền trên dòng sông Cầu, thăm đình làng, chùa, cổng làng, văn chỉ, khám phá các cây đa cổ thụ, thăm các ngôi nhà cổ trong làng, khám phá những ngõ xóm lịch sử với vẻ đẹp cổ kính.
Du khách cũng có thể thăm các lò sản xuất gốm và các gia đình sản xuất bánh đa nem và mỳ gạo cả thủ công và bằng máy, cũng như thăm các gia đình sản xuất rượu gạo. Khi rời đi, du khách có thể mua vài trăm bánh đa nem, vài cân mỳ gạo và vài lít rượu gạo nếp để làm quà.
Nếu du khách muốn trải nghiệm cảm giác mạnh mẽ, họ có thể đến Thổ Hà khi mực nước sông Cầu đạt mức báo động số 3. Ngoài ra, khi đến Thổ Hà, du khách cũng có thể ghé thăm hai địa điểm du lịch nổi tiếng khác của vùng Kinh Bắc, bao gồm Chùa Bổ Đà và Đền Bà Chúa Kho,… những nơi này chỉ cách làng Thổ Hà từ 3 đến 5 km.
Với vẻ đẹp cổ kính, thuần Việt, sự hồn hậu và lòng mến khách của người dân, cùng với vị trí thuận lợi không xa trung tâm thủ đô, làng cổ Thổ Hà đang thu hút sự quan tâm lớn từ du khách trong và ngoài nước, cũng như từ những người nghiên cứu về kiến trúc – mỹ thuật, những nghệ sĩ và nghệ nhân đến tham quan và tìm cảm hứng.
Lưu ý cần biết khi đến làng nghề gốm sứ Thổ Hà
Khi đến thăm làng nghề gốm sứ Thổ Hà, du khách cần lưu ý những điều sau để có một trải nghiệm an toàn và thú vị:
- Thời gian thăm quan: Đảm bảo bạn biết thời gian hoạt động của các điểm tham quan và lễ hội tại làng Thổ Hà để có kế hoạch thăm quan phù hợp.
- Trang phục: Mặc trang phục thoải mái, phù hợp với hoạt động tham quan và thời tiết. Tránh mặc quá gợi cảm hoặc quá lạnh khi thời tiết se lạnh.
- An toàn: Tuân thủ các biển báo và hướng dẫn an toàn khi tham gia vào các hoạt động như bơi thuyền hoặc thăm các lò sản xuất gốm.
- Tiền mặt: Mang đủ tiền mặt để thanh toán các chi phí phát sinh như vé vào cửa, mua sắm sản phẩm địa phương và chi phí ăn uống.
- Tôn trọng văn hóa: Luôn tôn trọng văn hóa và truyền thống của người dân địa phương khi thăm làng. Tránh gây ra những hành vi không phù hợp hoặc làm phiền người dân địa phương.
- Bảo vệ môi trường: Giữ gìn sạch sẽ môi trường bằng việc không vứt rác bừa bãi và tuân thủ các quy định về bảo vệ môi trường của địa phương.
- Mang vật dụng cá nhân: Nhớ đem theo đủ nước uống và đồ dùng cá nhân cần thiết để đảm bảo sức khỏe và sự thoải mái trong suốt chuyến đi.
- An toàn giao thông: Luôn chú ý đến an toàn giao thông khi đi lại trong làng và xung quanh khu vực.
- Hướng dẫn viên: Cân nhắc thuê một hướng dẫn viên địa phương để có được thông tin chi tiết về lịch sử, văn hóa và các điểm tham quan tại làng gốm sứ Thổ Hà.
Việc tuân thủ các lưu ý trên sẽ giúp bạn có một chuyến thăm làng nghề gốm sứ Thổ Hà trọn vẹn và đáng nhớ.
Lời kết: Qua bài viết trên, Gốm Sứ Hoàng Gia hy vọng rằng bạn đã có được cái nhìn tổng quan về làng gốm Thổ Hà – Bắc Giang qua những thông tin chúng tôi chia sẻ. Đừng quên tiếp tục theo dõi những bài viết tiếp theo của chúng tôi để không bỏ lỡ những thông tin mới nhất về gốm sứ cũng như các tin tức khác thú vị nhé!
