Trên bản đồ đất nước Việt Nam, có một loạt các làng gốm từ phía Bắc đến phía Nam. Trong số này, làng gốm Phù Lãng là một điểm sáng với tinh hoa và truyền thống nghề gốm vẫn được giữ gìn và phát triển cho tới ngày nay. Hãy cùng Gốm Sứ Hoàng Gia “chuẩn bị hành lý” và khám phá vẻ đẹp của tỉnh Bắc Ninh để tìm hiểu về nghề gốm tại Làng Phù Lãng hơn 700 năm tuổi này nhé!
Làng gốm Phù Lãng nằm ở đâu?
Làng gốm Phù Lãng nằm tại xã Phù Lãng, thị xã Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh, Việt Nam. Với tuổi đời hàng trăm năm, làng gốm này nằm bên bờ sông Lục Đầu, tạo điều kiện thuận lợi cho sản xuất và vận chuyển gốm. Nghề làm gốm là hoạt động kinh tế chủ đạo của cư dân địa phương.
Khi đến thăm làng gốm sứ Phù Lãng, bạn sẽ thấy nhiều sản phẩm gốm và củi khô được phơi dọc theo đường phố. Đa dạng về mẫu mã, kiểu dáng và màu sắc, các sản phẩm gốm Phù Lãng chủ yếu thuộc 3 nhóm chính: đồ gia dụng, đồ dùng trong thờ cúng và đồ trang trí.
Việc làm gốm đòi hỏi sự tỉ mỉ và khéo léo qua nhiều công đoạn, từ việc chọn và xử lý đất, tạo hình, tráng men đến quá trình nung gốm. Chỉ khi thăm làng nghề Phù Lãng và nhìn thấy quá trình sản xuất, bạn mới có thể đánh giá đúng về tài nghệ của những nghệ nhân làm gốm tại đây.
Lịch sử hình thành của làng gốm Phù Lãng
Làng gốm Phù Lãng có một lịch sử hình thành lâu đời. Theo sách “Kinh Bắc – Hà Bắc”, người sáng lập của làng gốm này được cho là Lưu Phong Tú. Truyền thuyết kể rằng khi ông được triều đình cử sang Trung Quốc làm sứ giả, ông đã học được nghề làm gốm. Sau khi trở về, ông truyền lại kiến thức của mình cho người dân địa phương. Ban đầu, nghề làm gốm được truyền cho cư dân sống ven sông Lục Đầu, sau đó lan rộng đến vùng Vạn Kiếp (Hải Dương) và cuối cùng đến đất Phù Lãng Trung vào đầu thời kỳ nhà Trần (thế kỷ 13).
Nghề gốm Phù Lãng bắt đầu hình thành và phát triển vào thế kỷ 14, trong thời kỳ nhà Trần. Tại Bảo tàng Lịch sử Việt Nam, bạn có thể chiêm ngưỡng một số sản phẩm của làng gốm sứ Phù Lãng từ thế kỷ 17 đến thế kỷ 19. Đặc biệt là những sản phẩm gốm men nâu với nhiều gam màu khác nhau như da lươn, nâu vàng…
Hiện nay, làng nghề gốm sứ Phù Lãng đã có một lịch sử kéo dài gần 700 năm và được biết đến như là làng gốm nổi danh nhất của vùng Kinh Bắc. Các sản phẩm từ đây đã trở nên nổi tiếng khắp cả nước với sự bền bỉ và đường nét tinh xảo không giống ai.
Dù trước đây đã đối mặt với nguy cơ suy thoái, nhưng hiện nay, với hơn 200 lò nung vẫn hoạt động sôi nổi, làng nghề Phù Lãng đã “hâm nóng” trở lại. Đối với những người thợ, nghề gốm không chỉ là một công việc, mà còn là một phần quan trọng của cuộc sống. Và tình yêu đối với nghề gốm không bao giờ phai nhạt dù có gặp phải khó khăn, vất vả đến đâu.
Nên đến làng gốm Phù Lãng vào thời gian nào?
Bạn có thể ghé thăm làng gốm Phù Lãng vào bất kỳ thời điểm nào trong năm vì làng nghề luôn mở cửa đón tiếp du khách với nhiều hoạt động thú vị. Tuy nhiên, thời gian tháng Chạp (cuối năm âm lịch) được xem là lựa chọn tốt nhất đối với những ai đam mê sưu tầm đồ gốm. Vào thời điểm này, làng nghề Phù Lãng thường tăng cường hoạt động sản xuất, ra mắt nhiều mẫu mới để đáp ứng nhu cầu mua sắm vui xuân, chuẩn bị đón Tết Nguyên đán.
Bên cạnh đó, Bắc Ninh cũng tổ chức nhiều lễ hội đặc sắc như hội Lim, lễ hội Đình Bảng, lễ hội Chùa Dâu, lễ hội Đền Bà Chúa Kho, lễ hội chùa Phật Tích… Nếu bạn vừa muốn trải nghiệm làng gốm, vừa muốn xem không khí lễ hội truyền thống của vùng Bắc Ninh, bạn có thể ghé thăm làng nghề Phù Lãng vào những tháng diễn ra lễ hội để có trải nghiệm đầy đủ và đa dạng hơn.
Giá vé tham quan làng gốm Phù Lãng
Dưới đây là bảng giá vé tham quan làng nghề Phù Lãng:
- Người lớn: Miễn phí
- Trẻ em trên 1m2: Miễn phí
- Trẻ em dưới 1m2: Miễn phí
Cách đi đến làng gốm Phù Lãng đơn giản, nhanh chóng
Để đến làng nghề Phù Lãng từ thủ đô Hà Nội, bạn có một số lựa chọn phương tiện tiện lợi. Nếu bạn ở xa, việc đặt vé máy bay đi Hà Nội sẽ giúp bạn tiết kiệm thời gian và chi phí. Sau khi đáp xuống sân bay Nội Bài, bạn có thể sử dụng dịch vụ đưa đón sân bay để di chuyển đến làng nghề gốm sứ Phù Lãng.
Từ Hà Nội, bạn có thể tự lái xe máy theo quốc lộ 5, sau đó rẽ vào đường 1A và tiếp tục đi qua vòng xoay, sau đó rẽ phải vào đường Phả Lại. Tiếp theo, rẽ phải xuống con đường nhỏ qua chợ Châu Cầu là bạn sẽ đến được làng gốm sứ Phù Lãng.
Ngoài ra, bạn cũng có thể sử dụng dịch vụ xe buýt tuyến số 54 từ Long Biên đến thành phố Bắc Ninh, sau đó chuyển sang xe khách từ Bắc Ninh đi Sao Đỏ. Tuy nhiên, để di chuyển nhanh chóng và thuận tiện hơn, việc thuê xe khách từ Hà Nội trực tiếp đến làng gốm là một lựa chọn tốt.
Những mặt hàng gốm sứ chính tại làng nghề Phù Lãng
Các sản phẩm gốm sứ tại làng nghề Phù Lãng tập trung chủ yếu vào 3 loại sau:
- Đồ dùng trong tín ngưỡng: Bao gồm các sản phẩm như lư hương, đỉnh, đài thờ và các vật dụng khác được sử dụng trong các nghi lễ tín ngưỡng.
- Đồ gốm dùng trong gia đình: Bao gồm các mặt hàng như chum, bình vôi, lọ, vại và các sản phẩm khác được sử dụng trong việc sắp xếp và trang trí không gian sống.
- Đồ gốm trang trí: Bao gồm các sản phẩm như ấm hình thú, bình gốm và các sản phẩm trang trí khác, chúng được dùng để tăng thêm vẻ đẹp và sự sinh động cho không gian.
Men da lươn là đặc điểm đặc trưng nhất của gốm Phù Lãng, kèm theo đó là phương pháp đắp nổi theo kiểu chạm bong (hoặc chạm kép) với màu men tự nhiên và bền màu. Dáng vẻ của các sản phẩm gốm ở đây thường được yêu thích vì vẻ đẹp thô mộc mạnh mẽ, mang trong đó sự nguyên thủy và tự nhiên của đất và lửa, thể hiện rõ nét nghệ thuật của người làm gốm.
Quy trình sản xuất gốm sứ tại làng Phù Lãng
Việc tạo ra một sản phẩm gốm sứ hoàn chỉnh tại làng gốm Phù Lãng thường mất khoảng 3 ngày 3 đêm, đòi hỏi sự kiên nhẫn và kỹ năng thủ công tinh tế. Do đó, các sản phẩm thành phẩm mang lại giá trị thủ công đặc biệt ấn tượng. Dưới đây là chi tiết về quy trình làm gốm sứ tại làng Phù Lãng:
Bước 1: Chọn đất và xử lý đất sét
Làng gốm sứ Phù Lãng sử dụng đất đỏ hồng từ khu vực Thống Vát, Cung Khiêm (Bắc Giang). Đất được vận chuyển qua sông Cầu và đến làng Phù Lãng. Đầu tiên, đất sẽ được phơi khô và trộn cùng với các lần đất khác, sau đó nhà nghề sẽ tiến hành đập nhỏ và ngâm nước. Sau đó, đất được xéo tròn và nề, chọn sạn, phá, và sa đến khi đạt được độ nhuyễn mịn cần thiết. Để lên bàn xoay, đất cần được nề xéo đến khoảng 10 lần.
Bước 2: Tạo dáng gốm Phù Lãng
Người thợ sẽ sử dụng tay để tạo hình sản phẩm trên bàn xoay. Đầu tiên, đất được vò nhuyễn và đặt lên bàn xoay, sau đó nén và kéo cho đất nhuyễn và định hình sản phẩm. Phương pháp này thường sử dụng “vuốt tay, be chạch” để tạo hình.
Bước 3: Đổ khuôn
Đây là kỹ thuật cho phép sản xuất hàng loạt sản phẩm. Sản phẩm được tạo hình dựa trên khuôn in, bao gồm việc đặt khuôn giữa bàn xoay, láng lòng và vét đất vào khuôn. Kỹ thuật này có độ phức tạp hoặc đơn giản tùy thuộc vào sản phẩm.
Bước 4: Phơi sấy và chỉnh sửa các khâu
Sản phẩm được phơi khô để tránh nứt nẻ và biến dạng. Phương pháp sấy khô thường sử dụng lò để từ từ làm nước bốc hơi. Sau đó, sản phẩm được cắt, gọt và chỉnh sửa để hoàn thiện.
Bước 4: Chồng lò và đốt lò nung gốm
Sản phẩm được đặt vào lò nung theo quy tắc để tối ưu hóa không gian bên trong và tiết kiệm nhiên liệu. Quá trình đốt lò kéo dài khoảng 2 ngày 2 đêm, sau đó cần thêm 1 ngày đêm nữa để sản phẩm làm mát từ từ trước khi ra khỏi lò.
Có gì thú vị tại làng gốm Phù Lãng?
Tại làng nghề Phù Lãng, có rất nhiều những trải nghiệm thú vị đáng để bạn khám phá như sau:
Check-in sống ảo tại làng gốm
Làng gốm Phù Lãng không chỉ là nơi sản xuất gốm mà còn mang trong mình vẻ đẹp thanh bình của làng quê Bắc bộ. Tại đây, bạn sẽ được thả hồn vào không gian yên bình với những ngôi nhà mái ngói, các lò nung gốm và những đống củi khô chất chứa. Đây là điểm đến lý tưởng để lưu lại những khoảnh khắc đẹp trong bộ ảnh của bạn.
Xem tận mắt những sản phẩm gốm sứ độc đáo
Sản phẩm gốm Phù Lãng không chỉ làm say lòng người bởi vẻ đẹp tinh tế, mà còn bởi sự độc đáo và sáng tạo của các nghệ nhân. Với lớp men màu da lươn và phương pháp đắp nổi chạm kẹp, mỗi sản phẩm gốm sứ tại làng gốm này đều là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo.
Tự tay làm gốm sứ
Không chỉ làm khách du lịch, bạn cũng có thể tham gia trực tiếp vào quy trình sản xuất gốm sứ tại làng gốm sứ Phù Lãng. Hóa thân thành các nghệ nhân, bạn sẽ được hướng dẫn và thực hành các bước cơ bản của nghề làm gốm. Đây chắc chắn sẽ là một trải nghiệm đầy thú vị và sáng tạo, giúp bạn hiểu rõ hơn về nghề làm gốm truyền thống của địa phương này.
Một số lưu ý khi tham quan làng gốm Phù Lãng
Dưới đây là một số lưu ý quan trọng giúp du khách có trải nghiệm an toàn và trọn vẹn hơn khi tham quan làng nghề Phù Lãng:
- Giữ khoảng cách khi check-in: Khi tham quan và chụp ảnh tại làng gốm Phù Lãng, du khách cần lưu ý không đứng quá gần hoặc dựa vào những đống củi cao. Việc này giúp tránh nguy cơ củi đổ ngã xuống, có thể gây ra tai nạn hoặc làm hỏng các sản phẩm gốm.
- Chú ý đến trẻ em: Nếu du khách đi cùng trẻ nhỏ, hãy chú ý giữ chặt trẻ và giám sát chúng cẩn thận. Trẻ em thường rất tò mò và dễ bị thu hút bởi các sản phẩm gốm, nhưng việc đùa giỡn có thể gây ra tai nạn hoặc làm hỏng các sản phẩm. Hãy đảm bảo rằng trẻ em không gây ra vấn đề nào về an toàn của chính bản thân các bé, cũng như đối với người khác trong khu vực tham quan.
- Tôn trọng nghệ nhân: Khi bạn tham quan làng gốm, hãy tôn trọng công việc và nỗ lực của các nghệ nhân địa phương. Tránh việc chạm vào hoặc làm hỏng các sản phẩm gốm đang được chế tác. Nếu bạn muốn mua sản phẩm, hãy hỏi giá và mua từ các cửa hàng để ủng hộ nền kinh tế địa phương.
- Giữ vệ sinh: Giữ vệ sinh chung trong khi tham quan làng gốm. Đừng vứt rác bừa bãi, mà hãy tuân thủ các quy định về vệ sinh của địa phương để duy trì sự sạch sẽ và xanh mát của khu vực.
Nhớ tuân theo những lời khuyên này để có một trải nghiệm thú vị và an toàn khi thăm làng gốm sứ Phù Lãng bạn nhé.
Thông tin liên hệ
- Địa chỉ: 5724+GFQ, phấn trung, Quế Võ, Bắc Ninh
- Giờ mở cửa: Mở cả ngày
- Số điện thoại: 0393 082 335
Lời kết: Chúng tôi hy vọng rằng thông tin này từ Gốm Sứ Hoàng Gia đã mang lại cho bạn những kiến thức hữu ích về một làng nghề có lịch sử hơn 700 năm – nơi sản xuất ra những sản phẩm gốm sứ gây tiếng vang trong nước cũng như quốc tế. Cảm ơn bạn đã theo dõi bài viết của chúng tôi!
