Trên hành trình gìn giữ và phát triển nghệ thuật gốm Việt, có rất nhiều nghệ nhân đã và đang miệt mài công hiến. Họ không chỉ giữ gìn tinh hoa của nghệ thuật gốm Việt, mà còn tiếp biến và làm mới những giá trị truyền thống trong bối cảnh của văn hóa đương đại. Trong số những nghệ nhân tài năng đó, Nghệ nhân Trần Nam Tước là một dấu ấn đặc biệt của nghệ thuật gốm Việt. Để gặp gỡ nghệ nhân ưu tú Trần Nam Tước và hiểu hơn về hành trình ấy, mời các bạn cùng Gốm Sứ Hoàng Gia theo dõi bài viết sau!
Đôi nét về nghệ nhân Trần Nam Tước
Nghệ nhân Trần Nam Tước tên thật là Trần Xuân Triều, sinh năm 1974 tại vùng quê lúa Kiến Xương, Thái Bình. Dù sinh ra và lớn lên trong một gia đình không thuần nông, nhưng Trần Nam Tước vẫn nuôi dưỡng tình yêu với mỹ cảnh và kiến trúc Việt Nam từ những cánh đồng lúa, chùa chiền, miếu và phủ ở quê nhà. Tình yêu này đã thúc đẩy anh dành sự đam mê và tâm huyết cho nghệ thuật gốm sứ thuần Việt.
Năm 1996, Trần Nam Tước đến Bát Tràng và bắt đầu làm thợ giúp việc trong các lò gốm. Mặc dù không phải là “con nhà nòi” trong làng gốm và không được đào tạo bài bản, nhưng anh đã xây dựng sự nghiệp từ những trải nghiệm thực tế và kiến thức tự học. Anh không chỉ sở hữu năng khiếu bẩm sinh, mà còn dành hàng giờ đồng hồ để tìm hiểu sâu hơn về nghề gốm.
Trần Nam Tước được xem là “đứa con lạc loài” của làng gốm Bát Tràng khi là người duy nhất không sinh ra ở đó, nhưng lại được nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu Tú Bát Tràng. Tuy nhiên, điều này không làm anh tự mãn mà ngược lại, anh xem đó là một niềm tự hào để tiếp tục sáng tạo và cháy hết mình với nghệ thuật gốm sứ.
Trong suốt 32 năm làm nghề, Trần Nam Tước không bao giờ tự gây áp lực cho bản thân. Anh luôn coi mình là “thợ mới” và không muốn tự coi mình là thầy của ai. Mặc dù được vinh danh là Nghệ nhân Ưu Tú, nhưng anh vẫn giữ tinh thần khiêm nhường và tôn trọng công việc của mình, luôn nhấn mạnh rằng đánh giá cuối cùng về mình sẽ dựa vào sản phẩm và những lời nhận xét từ người xem.
Nghệ nhân Trần Nam Tước – Mối duyên nợ với nghề gốm sứ
Nghệ nhân Trần Nam Tước đã trải qua một hành trình đầy gian nan trước khi tìm được đam mê và niềm đam mê ấy chính là nghề gốm sứ.
Hồi mới 15 tuổi, anh đã bỏ học và rong ruổi khắp nơi trên khắp cả nước. Anh đã thử sức với nhiều nghề nghiệp khác nhau, từ điêu khắc gỗ, phục chế, tôn tạo di tích đến việc thu mua phế liệu, làm mộc, lái xe và thậm chí làm dịch vụ đám cưới.
Sài Gòn là nơi anh dừng chân lâu nhất, với 7 năm làm việc chủ yếu trong lĩnh vực phát triển mỹ thuật đồ chơi, mặc dù lúc đó thị trường này không phát triển mạnh do đời sống vẫn còn khó khăn.
Sau đó, Trần Nam Tước quay về quê hương Thái Bình và dành khoảng 1-2 năm để học và làm việc trong ngành gốm. Năm 1996, anh đến Bát Tràng, không phải để tìm kiếm nghề nghiệp mà lúc đó anh đang làm lái xe cho một trung tâm dưỡng sinh.
Nhưng khi Trần Nam Tước gặp gốm Bát Tràng, anh nhận ra rằng nghề gốm sứ mới là lẽ sống của mình, là nguồn cảm hứng và sự sáng tạo không ngừng mà anh luôn theo đuổi.
Nghệ nhân Trần Nam Tước – Người tạo ra giá trị văn hóa cho gốm sứ Việt
Nghệ nhân gốm sứ Trần Nam Tước là một người đã trải qua những chặng đường đầy gian nan để tìm được niềm đam mê và ý nghĩa sâu sắc trong nghề gốm sứ.
Dù anh tự nhận mình là “thợ mới” trong nghề gốm, nhưng Trần Nam Tước vẫn tỏ ra kiêu hãnh và tự tin với tư cách là một nghệ nhân. Anh có một tư duy văn minh và thẩm mỹ đặc biệt, kết hợp với khả năng sáng tạo và hiểu biết sâu sắc về văn hóa truyền thống.
Anh không học qua các trường lớp chuyên môn mà mọi kiến thức và kỹ năng đều đến từ sự tự nghiên cứu và trải nghiệm. Phương châm làm việc của Trần Nam Tước là đơn giản ở bước đầu, cẩn trọng ở bước cuối và không bao giờ sao chép.
Với anh, gốm sứ không chỉ là một nghề mà là một nghệ thuật, và mục tiêu của anh là bảo tồn và phát triển giá trị văn hóa qua từng sản phẩm. Phong cách làm việc của anh luôn tiếp biến và tái hiện lại sự tinh hoa của làng nghề, để lại dấu ấn cá nhân và được đánh giá cao bởi các chuyên gia trong ngành.
Triển lãm gốm ấn tượng về linh thú của nghệ nhân Trần Nam Tước
Từ ngày 10 đến 20/8 năm 2023, triển lãm “Linh thú ngày nay” của nghệ nhân Trần Nam Tước đã để lại ấn tượng sâu sắc với hơn 30 tác phẩm điêu khắc gốm từ các hình tượng như lân sư, cá rồng, long ngư, linh kê,… đánh dấu 32 năm anh theo đuổi nghề gốm và đề tài linh thú.
Trong triển lãm này, một trong những tác phẩm đặc biệt được Trần Nam Tước chia sẻ là Linh kê, với sự kết hợp giữa hình ảnh của con vịt uyên ương và phần mào của gà. Anh đã tạo ra những tác phẩm sáng tạo và phong phú bằng cách biến đổi chất liệu gốm và áp dụng màu sắc và kiểu dáng phù hợp với thời đại hiện đại.
Để tạo ra một sản phẩm hoàn thiện, Trần Nam Tước phải trải qua ít nhất 7 công đoạn từ phác thảo ban đầu đến quá trình sản xuất và nung đốt cuối cùng. Anh chia sẻ rằng trong nghề gốm cũng như trong cuộc sống, không phải lúc nào cũng có thể thành công ngay từ lần đầu, và điều này đã trở thành một phần không thể thiếu của sự hình thành của mỗi sản phẩm.
Trần Nam Tước không chỉ đơn thuần tạo ra những tác phẩm điêu khắc gốm về linh thú, mà anh còn muốn truyền đạt và tái hiện những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc thông qua các sản phẩm của mình. Anh hy vọng mang những tác phẩm này đến gần hơn với nhiều thế hệ người Việt, đặc biệt là giới trẻ, để họ có thể cảm nhận và tìm hiểu về di sản văn hóa của đất nước.
Triển lãm của Trần Nam Tước đã nhận được sự đánh giá cao từ Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam Lương Xuân Đoàn, với nhận định rằng đây là một hướng đi xuất sắc, thể hiện sự phát triển của mỹ thuật đương đại Việt Nam và giới thiệu những di sản văn hóa truyền thống một cách sáng tạo và hiệu quả.
Thành tích đáng ngưỡng mộ của nghệ nhân Trần Nam Tước
Nghệ nhân gốm sứ Trần Nam Tước đã có những thành tựu đáng ngưỡng mộ trong sự nghiệp của mình như sau:
- Sản phẩm “Đầu Rồng” thời Lý được Trần Nam Tước chế tặng đích thân Thủ tướng Việt Nam, và sau đó Thủ tướng lại tặng cho Tổng thống Mỹ Barack Obama vào năm 2016.
- Năm 2010, các tác phẩm gốm linh vật của Trần Nam Tước được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cùng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chứng nhận là sản phẩm tiêu biểu của người Việt.
- Sản phẩm “Bộ Lân Nghê” và “Người con của rồng 1” đã đạt giải Sản phẩm tiêu biểu tại Hội thi Sản phẩm thủ công mỹ nghệ Việt Nam lần thứ VII – Cúp Thăng Long 1000 năm.
- Sản phẩm “Bình hoa lá rụng về cội” của anh cũng đã đạt giải vòng chung khảo trong Hội thi Sản phẩm thủ công Việt Nam lần thứ VIII năm 2011.
- Bộ cửa Trung Hiếu Môn của anh đã đoạt giải nhất Mỹ thuật ứng dụng toàn quốc vào năm 2019.
- Anh đã tham gia trùng tu và phục chế nhiều công trình gốm nổi tiếng như Cổng Nghi Môn trong cung điện Vua Lê ở Lam Kinh, Thanh Hóa; cũng như một số di tích ở Huế và Khu thủy tổ quan họ Làng Diềm, Bắc Ninh.
- Trong khách sạn InterContinental Đà Nẵng Sun Peninsula Resort, hơn 200 linh vật trang trí được tạo ra bởi tay nghệ nhân Trần Nam Tước.
- Bộ cửa “Trung Hiếu Môn” của anh đã đoạt giải Nhất hạng mục Sản phẩm trang trí tại một Triển lãm mỹ thuật.
- Anh cũng đã đóng góp vào việc mở bốn khóa đào tạo nghề với hơn 200 học viên tham dự, phối hợp với Trung tâm Khuyến công Hà Nội.
- Ngoài ra, anh đã tham gia phục chế hàng chục sản phẩm tiêu biểu như “Sơn Nam Thủy tổ” cung tiến tại Đền Hùng, Phú Thọ; “Linh nghê” cúng tiến tại Đền Đô; và “Kỳ lân” cung tiến ra đảo Trường Sa.
Quan điểm của nghệ nhân Trần Nam Tước về ngành gốm sứ
Nghệ nhân Trần Nam Tước đặt quan điểm về ngành gốm sứ vào một khía cạnh của nghệ thuật và văn hóa. Ông cho rằng gốm sứ không chỉ là một công việc thủ công, mà còn là một bộ môn nghệ thuật. Theo ông, trong nghệ thuật, không nhất thiết phải biết đích đến là gì, mà quan trọng là tiếp tục sáng tạo và phát triển.
Trần Nam Tước cho rằng việc bảo tồn và phát triển giá trị văn hóa truyền thống là yếu tố quan trọng trong quá trình làm việc của mình. Ông tiếp tục lấy cảm hứng từ những điển tích và giá trị văn hóa cổ điển, và áp dụng chúng vào các sản phẩm gốm sứ hiện đại.
Ông không chú trọng vào việc tạo ra những sản phẩm đẹp mắt hay đúng sai theo tiêu chuẩn nghệ thuật, mà hướng tới việc truyền tải và tái hiện văn hóa dân tộc thông qua các tác phẩm của mình. Với Trần Nam Tước, vai trò của một nghệ nhân không chỉ là sáng tạo mà còn là góp phần thể hiện và tôn vinh văn hóa của dân tộc.
Lời kết: Trần Nam Tước không chỉ là một nghệ nhân có tố chất sáng tạo với nghệ thuật gốm sứ, mà còn là một người có tư duy văn minh và thấu hiểu sâu sắc về văn hóa truyền thống. Sự kết hợp giữa sự sáng tạo đầy chất nghệ và kiến thức về di sản văn hóa đã giúp ông tạo ra những tác phẩm gốm sứ ấn tượng, góp phần làm phong phú thêm bức tranh nghệ thuật và văn hóa của dân tộc Việt Nam. Mong rằng qua bài viết trên từ Gốm Sứ Hoàng Gia, bạn đã hiểu rõ hơn về người nghệ nhân ưu tú này!
