Trong bài viết sau đây, mời bạn hãy cùng Gốm Sứ Hoàng Gia gặp nghệ nhân Trần Độ – người được biết đến như “Vua Men gốm Bát Tràng”. Với hơn 60 loại men cổ, Trần Độ đã góp phần tạo nên bộ sưu tầm gốm Đinh – Lê – Lý – Trần, nổi tiếng và ghi dấu ấn trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam qua các thời kỳ.
Tiểu sử của Nghệ nhân Trần Độ
Nghệ nhân Trần Độ, tên khai sinh Trần Văn Độ, sinh năm 1957 là một nghệ nhân nổi tiếng của Việt Nam. Ông là thế hệ thứ 18 của dòng họ Trần tại làng gốm Bát Tràng, nổi tiếng với nghề gốm từ xa xưa. Từ khi còn nhỏ, ông đã bắt đầu khám phá và sáng tạo với đất và men, thu hút sự chú ý của những người thợ lâu năm.
Hiện tại, ông là một trong những nghệ nhân hàng đầu về đồ gốm tại làng Bát Tràng và là nghệ nhân duy nhất được công nhận bởi cộng đồng làng nghề này. Trần Độ còn được vinh danh là một trong những công dân ưu tú của Thủ đô Hà Nội vào năm 2016.
Sự nghiệp của nghệ nhân Trần Độ
Nghệ nhân Trần Độ bắt đầu sự nghiệp của mình năm 1975 khi làm công nhân tại một xưởng gốm sứ ở Bát Tràng. Sau đó, ông nhập ngũ và trở lại làm việc tại xưởng gốm Bát Tràng vào năm 1982. Sau một thời gian làm việc tại hợp tác xã Ánh Hồng, ông được gửi đi 6 tỉnh phía Nam để nghiên cứu về nghề gốm sứ.
Tóm tắt về sự nghiệp của ông
Năm 1989, ông quyết định mở lò sản xuất các sản phẩm gốm theo phong cách riêng của mình. Ban đầu, Trần Độ chủ yếu làm đồ gốm sinh hoạt, nhưng sau đó ông dành thời gian mày mò tìm ra công thức cho nhiều loại men gốm cổ. Mất gần 20 năm, ông đã thành công trong việc này.
Sự nghiệp của Trần Độ càng được nổi bật khi bộ sưu tập 20 sản phẩm của ông được trưng bày tại triển lãm ở đền Vua Lê Thái Tổ (Hoàn Kiếm, Hà Nội) vào năm 1999, điều này đã gây ấn tượng sâu sắc trong cộng đồng nghiên cứu và văn hóa. Ông cũng được giao chế tác bình rượu giả cổ triều Lê – Mạc cho Hội nghị cấp cao ASEM-5 tổ chức tại Hà Nội vào năm 2004.
Năm 2005, ông đã sản xuất một lô hàng đặc biệt gồm 219 sản phẩm gốm phục chế nguyên mẫu các cổ vật, được đặt hàng bởi Văn phòng Chính phủ và được Thủ tướng Phan Văn Khải mang sang Mỹ và Canada làm quà tặng cho các chính khách quốc tế.
Trong các sự kiện lớn như Đại lễ 1000 năm Thăng Long – Hà Nội, Trần Độ đã tạo ra các tác phẩm gốm lớn như linh vật thần Kim Quy khổng lồ, đây là sản phẩm mà ông ấp ủ trong 10 năm và được trưng bày tại đền Ngọc Sơn.
Ngoài ra, ông cũng tham gia vào việc phục hồi và phục chế nhiều di tích lịch sử và văn hóa, từ chùa Mễ Sở đến Đền Gióng và nhiều di tích khác. Ông đã truyền nghề cho hơn 200 học viên, nhiều trong số họ đã trở thành những thợ giỏi và là nghệ nhân được công nhận.
Các thành tựu, giải thưởng của nghệ nhân Trần Độ
Nghệ nhân gốm sứ Trần Độ đã đạt được nhiều thành tựu và giải thưởng trong sự nghiệp của mình.
Sau đây là những giải thưởng và thành tựu danh giá mà ông đã đạt được trong sự nghiệp làm gốm của mình :
Huy chương “Bàn tay vàng” của Liên hiệp HTX Thủ công nghiệp Trung ương năm 1990.
Giải thưởng Đôi bàn tay vàng của Hội Mỹ thuật Đông Dương vào năm 1999.
Giải thưởng Hà Nội vàng được trao tặng bởi Hội Tiêu chuẩn và Bảo vệ người tiêu dùng cùng với Hội chợ Doanh nghiệp VN vào năm 2002.
Giải vàng Ngôi sao Việt Nam từ Hội Mỹ thuật Việt Nam năm 2002.
Sản phẩm gốm của Trần Độ được chọn làm quà tặng cho các nguyên thủ quốc gia của Mỹ và Canada trong chuyến công du cấp nhà nước của Thủ tướng Phan Văn Khải năm 2005.
Các thành tựu, giải thưởng của ông Trong dịp kỷ niệm 1000 năm Thăng Long – Hà Nội, ông đã tạo ra linh vật gốm “Rùa vàng” nặng hơn 4 tấn, được trưng bày tại đền Ngọc Sơn.
Trần Độ đã đại diện cho nghệ nhân làng gốm Bát Tràng cung tiến “Phật hoàng Trần Nhân Tông” tại Đại học Harvard, Hoa Kỳ, vào năm 2010.
Nhận thư mời dự chính thức của Thủ tướng Chính phủ tại Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 36 tại Đà Nẵng vào năm 2020.
Ông đã xuất bản và trưng bày bộ sưu tập “Dấu ấn triều Nguyễn” nhân kỷ niệm Đại hội thứ 13 của Đảng Cộng sản Việt Nam vào năm 2021.
Cho đến năm 2019, Trần Độ được vinh danh là “Công dân Thủ đô” – người nghệ nhân duy nhất của làng gốm Bát Tràng nhận được danh hiệu này. Hiện tại, ông đang tiến hành dự án sản xuất các sản phẩm gốm để phục vụ Đại lễ Vesak Liên hợp quốc 2019 sắp diễn ra. Ngoài ra, ông cũng ấp ủ một giấc mơ lãng mạn khác, nhưng ông chưa muốn tiết lộ, vẫn đang trong quá trình ấp ủ. Nghệ nhân gốm Trần Độ vẫn tiếp tục tận hiến cho công việc và đất nước mà ông yêu thương, ông chỉ dừng lại khi đôi chân đã mỏi mệt.
Các tác phẩm gốm nổi tiếng của Nghệ nhân Trần Độ
Nghệ nhân Trần Độ đã tạo ra nhiều tác phẩm gốm nổi tiếng, đặc biệt là trong việc pha chế men cổ. Ông sở hữu hơn 70 loại men quý hiếm với hơn 12 công thức khác nhau, bao gồm men nâu trầm, men lam, men rêu, men đá, men đen và nhiều loại khác. Lò gốm của ông cũng nhận được nhiều đơn hàng sản xuất sản phẩm gốm phục vụ công tác đối ngoại.
Một trong những tác phẩm nổi bật nhất của ông là Tượng rồng triều Nguyễn, được chế tác từ đất sét lấy từ Chí Linh – Hải Dương và cao lanh lấy ở Đông Triều – Quảng Ninh. Men được sử dụng trong tác phẩm này được chế tác thủ công từ 5 loại đá khác nhau, bao gồm đá vuông, đá nhọn, đá trường thạch, đất, bột mangan và được nung trong môi trường sạch ở nhiệt độ 1.250 độ C. Tượng rồng này đã được Chính phủ lựa chọn làm quà tặng cho hai vị chính khách tham dự Hội nghị Thượng đỉnh Hoa Kỳ – Triều Tiên lần hai tại Hà Nội.
Quan điểm của nghệ nhân Trần Độ về nghề gốm trong xã hội hiện đại
Trần Độ – người nghệ nhân gốm tài hoa đã thể hiện quan điểm sâu sắc về nghề gốm trong xã hội hiện đại thông qua sự sôi nổi, hào sảng và niềm đam mê không ngừng cháy bỏng. Ông cho rằng nghề gốm không chỉ là việc làm bằng tay và mắt, mà còn là việc làm bằng trái tim. Ông tin rằng thành công hay thất bại trong nghề gốm phụ thuộc vào tâm hồn của người thợ. Sự cống hiến và tình yêu thương đối với nghề là điều quan trọng nhất. Danh hiệu Công dân Thủ đô ưu tú mà ông được vinh danh là niềm vui và động lực để tiếp tục sáng tạo và cống hiến.
Trong cuộc sống, nhiều người coi danh hiệu là mục tiêu cuối cùng và khi đạt được, họ có thể ngủ quên trong vinh quang. Tuy nhiên với ông, tình yêu và lòng tự hào với Hà Nội tự nhiên trào dâng qua từng sản phẩm gốm mới và qua các hoạt động xã hội, tu bổ và bảo tồn di tích lịch sử. Hơn nửa thế kỷ làm nghề, điều mà ông tự hào nhất là gốm Bát Tràng đã góp phần lưu dấu ấn trên nhiều địa danh lịch sử của Việt Nam, từ Trường Sa đến Tòa nhà Quốc hội. Những sản phẩm gốm này cũng đã được đại diện cho Việt Nam làm quà tặng cho nhiều chính khách quốc tế.
Các địa điểm trưng bày tác phẩm của Nghệ nhân Trần Độ
Tác phẩm của nghệ nhân gốm sứ Trần Độ được trưng bày tại các địa điểm sau:
- Bảo tàng Gốm Bát Tràng: Đây là nơi trưng bày các tác phẩm gốm sứ tiêu biểu của làng Bát Tràng, bao gồm cả những tác phẩm của Nghệ nhân Trần Độ. Khách tham quan sẽ có cơ hội chiêm ngưỡng những tác phẩm tinh xảo và độc đáo của ông tại địa điểm này.
- Phòng tranh gốm: Một số phòng tranh gốm tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh cũng trưng bày tác phẩm của Nghệ nhân gốm Trần Độ. Những tác phẩm này được giới thiệu và trưng bày trong không gian nghệ thuật độc đáo, giúp khách hàng có cơ hội khám phá và thưởng ngoạn tác phẩm gốm của ông.
- Triển lãm gốm sứ: Trần Độ thường xuyên tham gia các triển lãm gốm sứ cả trong nước và quốc tế. Tại sự kiện này, ông có cơ hội trưng bày và giới thiệu những tác phẩm mới nhất của mình cho cộng đồng nghệ sĩ và công chúng yêu nghệ thuật.
Các hoạt động khác của Nghệ nhân Trần Độ
Nghệ nhân gốm Trần Độ tham gia vào nhiều hoạt động khác ngoài việc sản xuất tác phẩm gốm sứ, trong đó bao gồm:
- Dạy học: Ông tham gia giảng dạy tại các trường đại học và cao đẳng nghệ thuật, chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm về nghệ thuật làm gốm cho thế hệ trẻ.
- Nghiên cứu: Ngoài ra, Trần Độ còn tích cực tham gia vào việc nghiên cứu và sáng tạo các kỹ thuật mới trong lĩnh vực làm gốm. Ông cũng không ngừng khám phá và áp dụng những phát minh, công nghệ mới vào quy trình sản xuất, giúp nâng cao chất lượng và tính sáng tạo của các tác phẩm gốm.
Nhận định của mọi người đối với nghệ nhân Trần Độ
Mọi người đều đánh giá cao nghệ nhân gốm Trần Độ và công lao của ông trong việc giữ gìn và phát triển nghề gốm truyền thống của làng Bát Tràng. Sản phẩm gốm của ông và gia đình đã trở thành biểu tượng của du lịch Hà Nội và được phân phối rộng rãi ở nhiều quốc gia khác nhau.
Ông cũng có những đóng góp quan trọng vào việc bảo tồn di sản văn hóa của Huế.
Nghệ nhân Lê Khánh Ly đánh giá cao tài năng và sự tinh tế trong việc tái hiện các đặc trưng của gốm Trần và nâu Trần trong các tác phẩm của Trần Độ. Ông đã thể hiện sự phục cổ và cổ điển trong từng chi tiết của các sản phẩm, tạo ra những tác phẩm gốm mang đậm bản sắc văn hóa.
Chủ tịch Hội Gốm sứ Bát Tràng đã đánh giá cao thành tựu và đóng góp của ông trong việc phát triển gốm sứ truyền thống của. Ông nhấn mạnh rằng Trần Văn Độ không chỉ là một nghệ nhân gốm sứ nổi tiếng tại Hà Nội, mà còn là một trong những người đã được chính quyền địa phương và Trung ương công nhận và quan tâm đặc biệt.
Lời kết: Trên đây là những thông tin về nghệ nhân Trần Độ – ông “vua men gốm” Bát Tràng nổi danh. Hy vọng bài viết của Gốm Sứ Hoàng Gia đã giúp bạn hiểu rõ hơn về nghệ nhân ưu tú này!
