Lò Bầu cổ Bát Tràng ra đời vào cuối thế kỷ 19, từng là một phần không thể thiếu của làng gốm nổi tiếng. Ngày xưa, Bát Tràng sở hữu khoảng 20 chiếc lò bầu, tạo ra những sản phẩm gốm sứ chất lượng. Tuy nhiên cho đến ngày nay, chỉ còn lại một chiếc lò bầu. Điều này khiến cho chiếc lò này trở nên đặc biệt và quý giá hơn bao giờ hết. Hãy cùng Gốm Sứ Hoàng Gia khám chi tiết về lò bầu nung gốm cổ duy nhất ở Bát Tràng trong bài viết sau nhé!
Đôi nét về làng gốm cổ truyền Bát Tràng
Bát Tràng là một làng nghề nổi tiếng tọa lạc tại xã Bát Tràng, Gia Lâm, Hà Nội, đã trở thành biểu tượng của nghệ thuật gốm sứ cổ truyền tại Việt Nam. Nơi đây nổi tiếng với những sản phẩm gốm sứ tinh tế độc đáo, thể hiện sự tài năng và sáng tạo của các nghệ nhân qua nhiều thế hệ.
Các sản phẩm gốm sứ Bát Tràng chủ yếu được tạo ra bằng phương pháp thủ công trên bàn xoay, thể hiện sự tỉ mỉ và tinh tế trong từng đường nét. Do sử dụng nguyên liệu tự nhiên và kỹ thuật truyền thống, đồ gốm Bát Tràng thường có cấu trúc chắc chắn và trọng lượng khá lớn, với lớp men trắng thường mang màu ngà hoặc đục.
Làng gốm Bát Tràng còn nổi tiếng với các loại men đặc trưng như men lam, men màu, men trắng, men ngọc và men rạn. Các dòng men này cùng với cốt gốm xốp tạo ra những sản phẩm độc đáo và đa dạng. Nếu phân loại theo mục đích sử dụng, đồ gốm Bát Tràng có thể chia thành ba loại chính: gốm sứ gia dụng, gốm sứ tâm linh và gốm sứ trang trí.
Với những phẩm chất độc đáo và giá trị văn hóa sâu sắc, làng gốm Bát Tràng đã góp phần làm nên vẻ đẹp văn hóa và nghệ thuật của Việt Nam.
Giới thiệu tổng quan lò bầu cổ Bát Tràng
Lò Bầu là một trong những loại lò nung gốm cổ truyền tại làng gốm Bát Tràng, được thiết kế và sử dụng từ cuối thế kỷ XIX. Lò này hoạt động bằng cách đốt củi để tạo ra nhiệt độ cần thiết để nung gốm. Với cấu trúc chứa nhiều bầu, thường từ 5 đến 7 hoặc 10 bầu, lò Bầu có vòm cuốn liên tiếp giống như những mảnh vỏ sò úp lên nhau. Vòm cuốn của lò được làm từ loại gạch chịu lửa, và trục lò có độ nghiêng so với phương nằm ngang từ 12 đến 15 độ. Tích hợp nhiều tính năng điều khiển nhiệt độ, lò Bầu có thể đạt được nhiệt độ lên đến 1300°C, cho phép nung các sản phẩm gốm lớn với chất lượng cao.
Trước đây, làng gốm Bát Tràng có khoảng 20 chiếc lò Bầu. Tuy nhiên, với sự tiến bộ của công nghệ, nhiều loại lò nung khác như lò hộp, lò ga, và lò điện đã xuất hiện và thay thế. Hiện nay, chỉ còn một chiếc lò Bầu cổ duy nhất được gọi là Lò sông Hồng B vẫn tồn tại tại làng gốm Bát Tràng. Lò Bầu cổ trở thành điểm thu hút du khách với các hoạt động trải nghiệm như vuốt, nặn và vẽ gốm, giúp khách tham gia vào quá trình sản xuất gốm truyền thống.
Chiếc lò bầu duy nhất này không chỉ là một di sản về kỹ thuật nung gốm truyền thống của Bát Tràng mà còn là biểu tượng của sự kiên trì và bền bỉ của người nghệ nhân địa phương. Đặt biệt, chiếc lò này đã trải qua nhiều thăng trầm của lịch sử và vẫn tồn tại, là điều hiếm hoi trong ngành nghề gốm sứ.
Lò bầu cổ duy nhất còn lại tại Bát Tràng – Địa điểm tham quan đáng để thử một lần
Nếu bạn đang phân vân không biết nên đi du lịch ở đâu, hãy lựa chọn làng gốm cổ truyền Bát Tràng – một điểm đến nổi tiếng và nằm gần trung tâm thành phố Hà Nội. Chỉ cần dành một ngày, bạn đã có thể khám phá hết các địa điểm đặc trưng của làng gốm này, với điểm nhấn chính là khu vực lò bầu cổ ở Bát Tràng, nơi đang lưu giữ nhiều di sản văn hóa đặc biệt.
Nguồn gốc của lò bầu cổ Bát Tràng
Lò bầu cổ Bát Tràng có nguồn gốc từ cuối thế kỷ 19, được xây dựng và sử dụng trong quá trình phát triển của làng gốm Bát Tràng. Tương truyền, khi xây dựng kinh đô Thăng Long, vua Lý Công Uẩn đã mang theo 12 người thợ gốm giỏi nhất đến đặt nền móng cho làng cổ Bát Tràng.
Hiện tại, trong lòng làng vẫn tồn tại một gia đình duy nhất lưu giữ được lò gốm bầu cổ này, với tuổi đời trên 100 năm. Lò bầu có cấu trúc đặc biệt, sử dụng củi làm nguồn nhiên liệu để đốt và có 5 bầu, mỗi bầu được thiết kế với vòm cuốn liên tiếp, giống như những mảnh vỏ sò úp nối tiếp nhau. Trước đây, làng Bát Tràng có hơn 20 chiếc lò như vậy, nhưng hiện chỉ còn lại duy nhất một chiếc, là lò sông Hồng B, với tổng diện tích 1030 mét vuông.
Hình dáng độc đáo của chiếc lò bầu cổ
Lò bầu cổ ở Bát Tràng có hình dáng đặc biệt và độc đáo. Với diện tích lên đến 1030m2 và chiều dài 15m, lò nung gốm này trải qua quá trình sử dụng củi để đốt nhiên liệu. Khi đưa hàng vào lò, các thợ gốm sẽ đóng cửa lò lại và tiến hành quá trình đun nóng trong khoảng 24 giờ đồng hồ. Sau khi lò nguội, sản phẩm mới có thể được lấy ra. Lò bầu này có 5 bầu với vòm cuốn liên tiếp, tạo ra hình dáng giống như những mảnh vỏ sò úp nối tiếp nhau, mang lại sự độc đáo và phong cách riêng cho lò gốm này.
Phương pháp sản xuất gốm sứ bên trong lò bầu cổ Bát Tràng
Lò bầu cổ Bát Tràng sử dụng phương pháp sản xuất gốm sứ truyền thống. Với vách lò được xây bằng đất và sử dụng gạch Bát Tràng cổ, lò có khả năng nung gốm ở nhiệt độ khoảng từ 1200 đến 1300 độ C. Qua thời gian, vách lò bên trong được tiếp xúc với lửa nung và trở thành một lớp bề mặt chai nhẵn bóng. Dù đã bỏ đốt được 30 năm, vẫn không có thứ rêu phong nào có thể phủ lên bề mặt của lò.
Trước đây, làng gốm Bát Tràng sử dụng lò và nung gốm bằng củi. Tuy nhiên, do sự phát triển của công nghệ, người dân làng đã chuyển sang sử dụng lò gas thay thế. Do đó, lò cổ này đã trở thành một bảo tàng gốm, mang lại trải nghiệm cho du khách để hiểu hơn về quá trình sản xuất gốm cổ truyền của người Việt.
Lò bầu cổ Bát Tràng sản xuất các sản phẩm gốm sứ chất lượng
Lò bầu cổ tại Bát Tràng là nơi sản xuất các sản phẩm gốm sứ chất lượng cao, được tạo ra bởi các nghệ nhân lành nghề, nắm vững kỹ thuật truyền thống. Các sản phẩm từ lò Bầu thường mang đậm nét văn hóa dân gian và được đánh giá cao về mặt nghệ thuật.
Lò Bầu sản xuất một loạt các sản phẩm gốm sứ đa dạng, bao gồm bát, chén, đĩa và các vật dụng trang trí như bình hoa, đèn lồng, tượng phật, cũng như nhiều loại đồ thờ cúng khác, nhằm phục vụ nhu cầu ngày càng đa dạng của khách hàng.
Tiềm năng phát triển du lịch của lò bầu cổ Bát Tràng
Lò bầu cổ Bát Tràng hiện nay không chỉ là một địa điểm du lịch thu hút và độc đáo mà còn là điểm đến tuyệt vời cho các chương trình ngoại khóa, đặc biệt là đối với học sinh, sinh viên muốn tìm hiểu về lịch sử và nghệ thuật thủ công truyền thống của dân tộc. Trong khuôn viên lò gốm Bầu cổ, du khách có thể tận hưởng không khí sáng tạo nghệ thuật và khám phá quy trình làm gốm truyền thống thông qua việc trưng bày tranh ảnh và các sản phẩm gốm truyền thống.
Bà Ngân Hà, chủ lò Bầu, chia sẻ rằng dù lò đã không được sử dụng để nung gốm từ năm 1990, nhưng bà vẫn quyết định giữ lại để bảo tồn di sản văn hóa của làng gốm Bát Tràng. Lò bầu cổ tại Bát Tràng cũng là điểm đến hấp dẫn cho du khách, đặc biệt là các em nhỏ để tham gia trải nghiệm làm gốm thủ công. Không chỉ thu hút du khách Việt Nam, lò bầu cổ còn thu hút sự quan tâm của du khách quốc tế.
Một du khách người Mỹ chia sẻ: “Tôi thấy khá ấn tượng khi được chứng kiến cách những người thợ tạo ra sản phẩm bằng tay một cách rất khéo léo, tinh xảo. Tôi nghĩ nơi này cần được quảng bá tốt hơn, vì có rất nhiều người có thể chưa biết đến.”
Mặc dù những lò gốm hiện đại hơn đã thay thế cho lò bầu, làng gốm Bát Tràng vẫn giữ lại sự độc đáo cho riêng mình. Chiếc lò bầu cổ với lịch sử hàng trăm năm vẫn đứng vững, là biểu tượng của sự cần cù, khéo léo và tinh tế của người dân Việt Nam.
Lời kết: Gốm Sứ Hoàng Gia vừa chia sẻ đến bạn những nội dung liên quan đến lò bầu cổ ở Bát Tràng. Hy vọng bài viết này của chúng tôi đã giúp bạn có cái nhìn rõ nét hơn về chiếc lò bầu nung gốm cổ duy nhất còn sót lại ở Bát Tràng. Qua đó giúp chúng ta thấy được văn hoá mà ông cha để lại, cũng như để thế hệ hiện đại và mai sau hiểu hơn về nghề làm gốm sứ!
