Gốm Đồng Nai có có lịch sử hơn 300 năm, đây là nơi từng tạo ra những sản phẩm nổi tiếng trên thị trường gốm thế giới vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20. Cho đến hiện tại, các loại gốm Đồng Nai như gốm Biên Hòa, gốm Tân Vạn… vẫn được duy trì và phát triển, giữ lại nét đẹp truyền thống từ thời cha ông. Đặc biệt, các mẫu gốm sứ Đồng Nai thời xưa vẫn được coi là hiếm có đối với những người yêu thích gốm cổ. Hôm nay, mời bạn hãy cùng Gốm Sứ Hoàng Gia khám phá tất-tần-tật về làng gốm Biên Hòa Đồng Nai để xem nơi đây có gì thú vị nhé!
Giới thiệu về làng gốm Biên Hòa Đồng Nai
Làng gốm Đồng Nai tọa lạc dọc theo bờ sông Đồng Nai và được chia thành hai khu vực sản xuất chính. Một là khu vực tả ngạn sông Đồng Nai, kéo dài từ cầu An Hoà đến cầu Đồng Nai, được biết đến với tên là làng gốm Tân Vạn. Hai là khu vực gốm của Trường Mỹ thuật thực hành Biên Hòa. Làng gốm Đồng Nai tập trung chủ yếu tại các phường Tân Vạn, Bửu Hòa, và hai xã Tân Thạnh và Hoá An.
Với hơn 100 cơ sở sản xuất gốm, trong đó chỉ có Công ty gốm Việt Thành là doanh nghiệp Nhà nước, các cơ sở còn lại đều thuộc sở hữu của tư nhân. Công ty gốm Đồng Thành, hợp tác xã gốm Sông Tiền, Thái Dương và một số cơ sở nhỏ khác không chỉ chuyên về sản xuất mà còn là các cơ sở vệ tinh cung cấp sản phẩm và thực hiện gia công cho các doanh nghiệp lớn. Sự phát triển của làng gốm Đồng Nai đã được thúc đẩy mạnh mẽ kể từ khi chính phủ thúc đẩy chính sách đổi mới và phát triển ngành công nghiệp tiểu thủ công. Hiện nay, hầu hết các sản phẩm gốm Đồng Nai đều được xuất khẩu sang các nước trong khu vực Đông Nam Á và Châu Âu.
Lịch sử hình thành và phát triển của làng gốm Biên Hòa
Làng nghề gốm ở Đồng Nai, với tên gọi thân thương là làng gốm Biên Hòa Đồng Nai, có nguồn gốc từ vùng đất Biên Hòa – Đồng Nai và ra đời khoảng cuối thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX. Đây được coi là nơi bắt nguồn của các làng gốm phương Nam nổi tiếng như gốm Bình Dương, gốm Thủ Đức… Với hơn 100 cơ sở sản xuất gốm lớn nhỏ, làng gốm sứ Biên Hòa từng rất phát triển và nổi tiếng.
Trước đó, gốm Biên Hòa còn nổi tiếng đến mức có cả trường dạy nghề gốm tại Đông Dương được thành lập vào năm 1903. Thời kỳ này được xem là thời điểm hoàng kim và thịnh vượng nhất của làng gốm này, với tiếng vang lan tỏa khắp các chợ quốc tế thời kỳ đó như thị trường Nhật Bản, Pháp,…
Vị trí làng gốm Biên Hòa Đồng Nai
Làng nghề gốm Biên Hòa Đồng Nai nằm tại huyện Trảng Bom, tỉnh Đồng Nai. Đây là một địa điểm nổi tiếng với các sản phẩm gốm sứ nội địa và thủ công mỹ nghệ.
Hướng dẫn cách di chuyển đến làng gốm Biên Hòa
Để di chuyển đến làng nghề Biên Hòa Đồng Nai, bạn có thể sử dụng các phương tiện giao thông sau:
- Xe máy hoặc ô tô cá nhân: Nếu bạn có phương tiện cá nhân, bạn có thể đi từ thành phố Hồ Chí Minh hoặc các khu vực lân cận theo quốc lộ 1 hoặc quốc lộ 51 đến Biên Hòa. Từ Biên Hòa, tiếp tục đi theo hướng Trảng Bom và tìm đến các địa chỉ trong làng gốm Biên Hòa.
- Xe buýt: Hiện nay có các tuyến xe buýt từ thành phố Hồ Chí Minh hoặc các thành phố lân cận đi đến Biên Hòa. Từ bến xe Biên Hòa, bạn có thể di chuyển bằng xe máy hoặc taxi đến làng gốm sứ Biên Hòa.
- Xe taxi hoặc xe công chuyên dụng: Bạn có thể thuê dịch vụ xe taxi hoặc xe công chuyên dụng từ thành phố Hồ Chí Minh hoặc Biên Hòa để đến làng gốm.
- Xe đạp hoặc đi bộ: Nếu bạn đang ở gần khu vực, bạn cũng có thể sử dụng xe đạp hoặc đi bộ để đến làng nghề gốm sứ Biên Hòa để tận hưởng cảnh quan và không khí của vùng đất này.
Nhớ kiểm tra và lập kế hoạch cho chuyến đi của bạn trước khi ra đường để đảm bảo an toàn và thuận tiện nhất.
Bảng giá vé tham quan làng gốm Biên Hòa
Do không tính phí vào cổng, nên du khách có thể tham quan làng gốm sứ Biên Hòa bất cứ lúc nào từ 7 giờ sáng đến 5 giờ chiều vào tất cả các ngày trong tuần.
| Loại vé | Mức giá |
| Vào cổng và tham quan tầng 1, 2, 4 | 50.000 VNĐ/người |
| Tham quan tầng 3 – trung tâm nghệ thuật đương đại | 50.000 VNĐ/người |
| Trải nghiệm nặn gốm tầng G (tầng trệt) | Người lớn (> 1m30): 70.000 VNĐ/trải nghiệm Trẻ em (< 1m30): 50.000 VNĐ/trải nghiệm |
| Thiền trà Hương Sa Art House tầng 5 | Vào cửa, thưởng trà và chiêm ngưỡng tác phẩm: 40.000 VNĐ/người Thuê cổ phục: 100.000 VNĐ/lần |
Người nghệ nhân làm gốm Đồng Nai
Các nghệ nhân làm gốm ở Đồng Nai phát triển kỹ năng và phong cách riêng, khác biệt so với những người thợ ở các vùng miền Bắc. Trong khi các lò gốm cổ ở Bắc tập trung chủ yếu vào việc sản xuất đồ gốm nặng lửa, thì ở Đồng Nai và Sông Bé với sự đa dạng dân tộc và văn hóa, thẩm mỹ đã trở nên phong phú và đa dạng hơn trên các sản phẩm gốm.
Để tạo ra những sản phẩm gốm chất lượng, ngoài việc cần có kỹ năng và tài năng, các nghệ nhân còn cần có một trái tim đam mê nghề nghiệp. Chính sự đam mê này đã giúp họ thổi hồn vào từng sản phẩm, mang lại những giá trị văn hóa sâu sắc và công sức mà họ đã bỏ ra.
Công đoạn tạo nên gốm sứ Biên Hòa Đồng Nai
Quá trình tạo ra gốm sứ Biên Hòa Đồng Nai bao gồm các công đoạn chính như sau:
Nguyên liệu chính của gốm Đồng Nai
Nguyên liệu chính để sản xuất gốm Đồng Nai là cao lanh và đất sét. Đất sét trắng được chế biến thành hỗn hợp nhão hoặc hoá lỏng, sau đó được đúc vào khuôn làm bằng thạch cao, với đặc tính hút nước tốt. Khi khuôn được tháo ra, sản phẩm gốm mới được hoàn thành. Chúng được phơi nắng cho đến khi khô, sau đó là bước tiện bỏ hết các phần thừa và trau chuốt cho bề mặt láng mịn. Cuối cùng, các nghệ nhân sẽ hoạ, khắc các hoa văn hoặc hình ảnh lên sản phẩm trước khi áp dụng lớp men và đem nung.
Chấm men – Nét đặc trưng của gốm Đồng Nai
Khâu chấm men là bước quan trọng nhất và đòi hỏi người thợ phải có kinh nghiệm lâu năm. Việc pha chế men cũng rất quan trọng, nếu không nắm bắt được kỹ thuật pha chế men có thể ảnh hưởng đến thẩm mỹ của sản phẩm. Mỗi lò gốm đều giữ bí mật về kỹ thuật này, qua đó tạo ra các sản phẩm không chỉ có giá trị sử dụng cao mà còn mang giá trị nghệ thuật lớn.
Họa tiết đặc sắc trong gốm Đồng Nai
Gốm Đồng Nai thường được trang trí với hoa văn rực rỡ và sử dụng men trắng làm nền. Một số mẫu gốm còn sử dụng men xanh cho các sản phẩm trổ thủng như đôn, thống hoặc voi sứ.
Cách thức nung của gốm Đồng Nai
Công đoạn nung gốm là quan trọng vì nó ảnh hưởng đến chất lượng của sản phẩm. Hiện nay, các cơ sở sản xuất gốm ở Đồng Nai thường sử dụng nhiên liệu là củi để nung gốm. Thợ nung phải có kinh nghiệm để điều tiết nhiệt độ một cách chính xác và thích hợp, dù chỉ dựa vào sự đánh giá bằng mắt.
Sự phát triển của làng gốm Biên Hòa Đồng Nai hiện nay
Trong quá trình sản xuất gốm Biên Hòa hiện nay, các tiêu chí và công đoạn đã trải qua sự phát triển và đa dạng hóa. Từ việc chế tạo nguyên liệu cho đến quy trình hoàn thiện sản phẩm, đòi hỏi sự kỹ thuật và sáng tạo của nhiều thợ làm gốm khác nhau, bao gồm thợ in, thợ chấm men, thợ lửa và thợ hoàn thiện sản phẩm.
Ban đầu, gốm truyền thống Biên Hòa được tạo ra để phục vụ nhu cầu sinh hoạt trong đời sống hàng ngày như bình, lu, hũ… Tuy nhiên thì ngày nay, nhu cầu chính đa phần là để trang trí. Sản phẩm gốm Biên Hòa được ưa chuộng cả trong và ngoài nước, đặc biệt là gốm đất đen thường được cung cấp cho thị trường miền Trung, miền Bắc và xuất khẩu sang các nước châu Âu, châu Mỹ.
Để đáp ứng các yêu cầu về tiện ích và quy định trong sản xuất, nhiều cơ sở đã chuyển sang sử dụng lò công nghiệp. Mặc dù vẫn giữ được những đặc trưng riêng, sự lung linh và đa dạng sắc màu trên sản phẩm gốm không còn như trước khi sử dụng lò thủ công, do lò hiện đại luôn đảm bảo sự chính xác.
Tuy nhiên, vẫn có những thợ làm gốm truyền thống như bà Phạm Thị Mỹ Duyên – thợ chấm men tại một cơ sở gốm ở P.Tân Vạn. Bằng kinh nghiệm của mình, bà Duyên có thể tạo ra nhiều màu sắc phù hợp với tính chất trang trí của từng sản phẩm gốm. Đồng thời cung cấp công việc ổn định và thu nhập chính cho bà cùng nhiều phụ nữ khác trong làng.
Một số điều cần lưu ý khi đến làng gốm Biên Hòa
Dưới đây là một số điều cần lưu ý khi bạn đến làng nghề gốm sứ Biên Hòa Đồng Nai:
- Thời gian mở cửa: Trước khi đi, hãy kiểm tra thời gian mở cửa của làng gốm để đảm bảo bạn có đủ thời gian tham quan và khám phá.
- Địa điểm: Xác định trước địa điểm cụ thể của làng gốm và lên kế hoạch đường đi để tránh lạc đường. Hãy sử dụng bản đồ hoặc ứng dụng điện thoại để dễ dàng di chuyển hơn.
- Chú ý đến quy định và hướng dẫn: Khi đến làng gốm, bạn nên tuân thủ các quy định và hướng dẫn của nhân viên địa phương hoặc biển báo để đảm bảo an toàn và tránh vi phạm.
- Tôn trọng nghề nghiệp: Khi thăm làng gốm, bạn hãy tôn trọng công việc của người làm gốm bằng cách không gây ồn ào hoặc làm phiền họ trong quá trình làm việc.
- Tiếp xúc với người dân địa phương: Nếu có cơ hội, hãy tương tác và trò chuyện với người dân địa phương để hiểu thêm về lịch sử, văn hóa và nghề nghiệp truyền thống của làng gốm.
- Bảo vệ môi trường: Giữ vệ sinh và bảo vệ môi trường bằng cách không bỏ rác và không gây hại đến các nguồn nước và cảnh quan tự nhiên của làng gốm.
- Mua sắm và ủng hộ: Nếu bạn muốn, hãy ủng hộ người làm gốm bằng cách mua các sản phẩm thủ công của họ, giúp họ duy trì và phát triển nghề nghiệp.
Câu hỏi thường gặp về làng gốm Biên Hòa
Gốm Sứ Hoàng Gia sẽ tổng hợp đến bạn một số câu thường gặp về làng nghề Biên Hòa Đồng Nai:
- Làng nghề gốm Đồng Nai nằm ở đâu?
Làng nghề Biên Hòa Đồng Nai nằm ở huyện Trảng Bom, tỉnh Đồng Nai – nơi nổi tiếng với các sản phẩm gốm sứ nội địa và thủ công mỹ nghệ.
- Nguyên liệu sản xuất gốm Đồng Nai là gì?
Nguyên liệu chính để sản xuất gốm Đồng Nai là đất sét trắng, thường được thu hái từ Bình Phước (Sông Bé). Đất sét này được chế biến thành hỗn hợp nhão hoặc hoá lỏng, sau đó đúc hoặc in lên khuôn.
- Điểm đặc trưng gốm sứ Đồng Nai là gì?
Gốm Đồng Nai có đặc trưng chung là thường sử dụng men trắng để trang trí hoạ tiết rực rỡ. Một số mẫu mã gốm còn sử dụng men xanh làm nền, thường áp dụng cho các sản phẩm gốm trổ thủng như đôn, thống, voi sứ.
Lời kết: Bài viết trên của Gốm Sứ Hoàng Gia đã giúp bạn giải đáp một số thông tin về làng gốm Biên Hòa. Chúng tôi tin rằng bài viết trên đã cung cấp thêm cho bạn thật nhiều kiến thức hữu ích về làng nghề nổi tiếng này!
